Ciekawostki

1.

    Niektórzy historycy twierdzą, że Czarnoksiężnik z Krainy Oz jest nie tylko książką dla dzieci, ale i alegorią, opisującą konflikt wokół kwestii oparcia dolara wyłącznie na złocie, będącej głównym tematem dwóch kampanii prezydenckich. Droga brukowana żółtą kostką nie doprowadziła Doroty do celu, pomocne okazały się za to Srebrne Trzewiczki. Zła Czarownica ze Wschodu symbolizowała kapitalistów ze Wschodniego Wybrzeża, którzy wyzyskiwali robotników, Skrzydlate Małpy, zmuszone do służby na rzecz posiadacza Złotej Czapki, miały być nawiązaniem do Indian, których byt zniszczyło odkrycie na ich terenach złóż złota.

2.

    Bhushan jest informatykiem w Palo Alto. Pewnego dnia dowiaduje się że jego matka mieszkająca w indyjskiej wiosce jest ciężko chora i pilnie potrzebuje pieniędzy na operację. Bhushan zastanawia się, jak przesłać pieniądze, aby jak najszybciej trafiły do potrzebującej matki. Przelew bankowy odpada, bo jest zbyt kosztowny i zajmie dużo czasu. Wobec tego idzie do swojego znajomego, Giridhara i przekazuje mu 10000 dolarów. Giridhar dzwoni zaś do Sharada, swojego współpracownika w Indiach, prosi go o podjechanie do matki Bhushana i wypłacenie jej równowartości 10000 dolarów w rupiach. Sharad to robi, zaś matka Bhushana przechodzi pomyślnie operację i zdrowieje. System opisany powyżej nazywa się hawala i pozwala na szybkie i tanie przelanie pieniędzy bez pozostawienia żadnego śladu. Giridhar i Sharad są hawaladarami – pośrednikami w przesyłaniu pieniędzy i pobierają za to niewielką prowizję. Wszystkie transfery są rozliczane, a ewentualne nadwyżki uzupełnia się wymianą towarową (przemytem). Oprócz emigrantów przesyłających pieniądze rodzinie wykorzystują to również terroryści, dlatego system hawala jest zwalczany przez rządy.

3.

    Dzisiaj na każdym kroku ostrzega się o szkodliwości nadmiernego spożywania alkoholu. Ostrzeżenia na etykietach, kampanie społeczne, różnego rodzaju zakazy – to wszystko, przynajmniej teoretycznie, ma chronić nas od alkoholizmu. Kiedyś jednak było nieco inaczej. Potraficie sobie wyobrazić, że kilkaset lat temu zmuszano chłopów polskich do kupowania alkoholu? Rozwój karczm w Polsce ściśle był związany z propinacją. Był to monopol właściciela dóbr ziemskich na produkcję i dystrybucję alkoholu na określonym terenie. Często pan feudalny nakazywał wręcz chłopom kupować określoną ilość trunków w swoich karczmach. To zjawisko pojawiło się na ziemiach polskich pod koniec XVI wieku i trwało do końca XIX wieku. Jak można się domyślić propinacja znacznie przyczyniła się do rozwoju alkoholizmu wśród polskich chłopów.

4.

    W 1989 roku magazyn Forbes oszacował majątek Pablo Escobara, barona narkotykowego, na ponad 25 mld dolarów i umieścił go na 7 miejscu najbogatszych ludzi na świecie. Jego gang kontrolował około 80% światowego rynku kokainy. Choć Escobar był wrogiem dla rządów Kolumbii i USA, był bardzo popularny w rodzinnym Medellín. Starał się stworzyć swój image jako współczesnego Robin Hooda i często rozdawał pieniądze biednym. W rewanżu miejscowa ludność często pomagała Escobarowi ukrywać się przed policją.

5.

    Czy wiecie skąd pochodzi słowo „talar”, będące powszechną nazwą wielu srebrnych monet? Otóż słowo Thaler pochodzące z języka niemieckiego, jest skróconą formą określenia Joachimsthaler Gulden, które wywodzi się z Joachimsthal, miejscowości w Czechach, gdzie w 1519 roku zaczęto bić pierwsze srebrne monety. Od talara z kolei, poprzez czeską nazwę tolar, pochodzi m.in. współczesna nazwa dolar.

6.

    Jak działa system bankowy w uproszczeniu wie chyba każdy. Deponenci wkładają do banku swoje pieniądze na określony procent, zaś banki pożyczają te pieniądze za wyższy procent posiadając przy tym pewne rezerwy, aby w razie czego mieć z czego wypłacać deponentom. Co jeśli z jakiegoś powodu wielu deponentów zechce nagle wycofać swoje środki? Zjawisko, kiedy zbyt wielu klientów chce wypłacić swoje środki nazywa się paniką bankową (lub runem na bank). Bank w tym momencie nie posiada wystarczającej ilości środków i pojawiają się problemy. W XIX wieku panika bankowa występowała wielokrotnie, powodując wiele kryzysów i upadek wielu banków. Kryzys w USA z roku 1907, którego jedną z przyczyn była właśnie panika bankowa, był impulsem do powstania Systemu Rezerwy Federalnej (FED). Obecnie w przypadku problemów banku z płynnością z pomocą przychodzi bank centralny, który pełni rolę pożyczkodawcy ostatniej instancji.

7.

    Największą hiperinflacją w historii była hiperinflacja na Węgrzech po zakończeniu II wojny światowej, gdzie w 1946 roku największym nominałem był banknot 100 000 000 000 000 000 000 pengő, a inflacja wyniosła 41 900 000 000 000 000 % w skali miesiąca, co oznaczało podwajanie się cen przeciętnie w ciągu każdych 15 godzin.

8.

    Przez wiele lat funt szterling był wart 20 szylingów, zaś jeden szyling dzielił się na 12 pensów. System ten był o wiele bardziej skomplikowany niż system dziesiętny i sprawiał dużo problemów z przeliczaniem. Wobec tego rząd brytyjski postanowił dostosować funta do systemu dziesiętnego. Stało się to 15 lutego 1971 roku (dzień ten jest znany jako „Decimal Day”). Tego dnia 1 funt stał się wart 100 pensów.

9.

    Oprócz bycia walutą w USA i jej terytoriach zależnych, dolar amerykański jest również oficjalnym środkiem płatniczym w takich krajach jak Ekwador (zastąpił peso po kryzysie bankowym w 1999 roku), Salwador (od 2001), Timor Wschodni (od uzyskania niepodległości w 2002), Zimbabwe (jest jedną z kilku walut), Panama (używa również waluty o wdzięcznej nazwie Balboa), oraz kilka państw wyspiarskich leżących na Pacyfiku. Kraje te zdecydowały się na przyjęcie dolara amerykańskiego, nie tworząc z USA unii monetarnej. Rezygnacja państwa z posiadania własnej waluty na rzecz przyjęcia innej (bez tworzenia unii monetarnej) nazywa się dolaryzacją, choć zdarzało się również przyjęcie euro, czy rubla.

10.

    Za najbogatszego człowieka w historii ludzkości uznaje się Johna D. Rockefellera, założyciela spółki Standard Oil Company. Uwzględniając zmienną wartość pieniądza, jego majątek wart był około 700 miliardów współczesnych dolarów. Do takich informacji należy jednak podchodzić z dystansem. Nie dysponujemy wystarczającymi danymi do oszacowania współczesnej wartości majątku, poza tym istnieją różne metody wyceny. Ponadto im dawniej dana osoba żyła, tym trudniej jest oszacować jest jej ówczesny majątek. Na przykład według niektórych najbogatszą osobą świata był Mansa Musa, żyjący na przełomie XIII i XIV wieku malijski władca.